น้ำเงี้ยวข้าวซอยวัฒนธรรมใหม่ในเมืองน่าน

หากกล่าวถึงอาหารที่เป็นวัฒนธรรมการกินของคน 8 จังหวัดภาคเหนือแล้ว น้ำเงี้ยว และ ข้าวซอย จะเป็นส่วนหนึ่งที่คนภาคอื่นรู้จักว่าเป็นอาหารพื้นถิ่นของล้านนาหรือชาวเหนืออย่างแน่นอน แต่ช้าก่อน น่านที่ถือว่าเป็นล้านนาตะวันออกนั้นไม่มี น้ำเงี้ยวและข้าวซอยมาก่อน และเป็นวัฒนธรรมสร้างใหม่ไม่เกิน 50 ปีมานี่เอง (ปัจจุบัน: 2568)

ถึงตรงนี้หลายคนอาจจะรู้สึกขัดแย้ง เพราะมีหลายแห่งระบุว่าเป็นร้านข้าวซอยโบราณ และน้ำเงี้ยวก็เป็นอาหารพื้นถิ่น นั่นเพราะเกิดจากกระบวนการหล่อหลอม และกลืนวัฒนธรรมอื่นมาอย่างแนบเนียน และกลายเป็นวัฒนธรรมพื้นถิ่นโดยปริยาย

เพื่อเป็นการพิสูจน์ในตอนนี้ เราสามารถไปสอบถามผู้คนที่มีอายุ 50-60 ขึ้นไปว่าในวัยเด็กของท่านเหล่านั้นมีอาหารที่ชื่อว่าน้ำเงี้ยว และข้าวซอยหรือไม่ หลายคนอาจจะบอกว่ามี แต่ส่วนใหญ่บอกว่าไม่มี โดยเฉพาะข้าวซอย ผู้สูงอายุหลายคนส่ายหน้าไม่รู้จักพอๆ กับคนภาคอื่น

นั่นเป็นเพราะข้าวซอยนั้นเข้ามาในเมืองน่านไม่กี่ปีนี่เอง แต่ก็นานพอที่คนรุ่นใหม่จะรู้จักและเข้าใจว่าเป็นวัฒนธรรมเก่าของพื้นถิ่น แต่หากสืบย้อนหลังแล้ว ข้าวซอยน่าจะมีขายครั้งแรกในเมืองน่านที่กาดบน หรือตลาดหน้าวัดมงคล ใกล้ๆ กับสถานีขนส่งในจังหวัด ซึ่งปัจจุบันอยู่บริเวณป้อมตำรวจฟ้าใหม่

ผู้เขียนได้รับการบอกกล่าว บอกเล่าจากคนแถวนั้นว่าร้านข้าวซอยร้านแรกเป็นของซ้อจร โดยเปิดเป็นร้านผลิตเส้นบะหมี่แบนขายด้วย ก่อนเส้นบะหมี่โกหมิน บะหมี่เจ้าดังของเมืองน่าน... ระยะเวลาก็ย้อนกลับไปราวๆ 40 ปีนี่เอง